Petrol gelirleri Libya’da ana gelir kaynağı olmaya devam ederken, Libya’da asgari ücret diğer gelişmiş ülkelere göre çok daha düşük. Erkekler ortalama olarak kadınlardan %7 daha fazla kazanıyor. Libya’da toplu iş sözleşmesi yoktur ve işverenler fesihten önce kıdem tazminatı ödemek veya ihbarda bulunmak zorunda olmayabilir. Yabancı işçiler ayrıca, gelirlerinin ülkelerine geri gönderilmesine ilişkin kısıtlamalar da dahil olmak üzere ayrımcılığa maruz kalabilir. Bu makale, Libya’daki Asgari Ücret ile ilgili bazı önemli konuları vurgulayacaktır.
Petrol gelirleri Libya’nın ana gelir kaynağı olmaya devam ediyor
Petrol ve gaz endüstrisi Libya ekonomisine hakimdir. Her ikisi de Libya’nın iç ekonomisini besliyor ve neredeyse tüm ihracat gelirlerini sağlıyor. Son on yılda petrol gelirleri artarken, ülke hâlâ birçok zorlukla karşı karşıya. Petrol ve gaz üretimi son yıllarda arttı, ancak Libya ekonomisinin önünde hala zorluklar var. Hükümet şu anda artan turizm ve diğer yollarla ekonomiyi çeşitlendirmek için bir plan hazırlıyor.
Dünya Bankası geçtiğimiz günlerde, mevcut siyasi çekişmenin çözüleceğini varsayarak Libya için bir Ekonomik Görünüm yayınladı. Birleşik bir hükümet, Libya’nın yeniden inşası için kapsamlı bir plan başlatacak. Petrol üretimi 2020 yılına kadar günde 1,5 milyon varile yükselecek. Ekonomik büyüme 2018 ve 2020’de yılda ortalama yüzde 7,6’ya çıkacak ve siyasi durum dalgalı olsa bile ülke ekonomisi büyümeye devam edecek.
Petrol, Libya’nın ana gelir kaynağı olmaya devam ederken, hükümet temel kamu hizmetlerini eski haline getirmek için mücadele ediyor. Ekonomisini çeşitlendirmek için uluslararası yardıma ihtiyacı var. Başlamak için, hükümet petrol politikasını elden geçirmeli. Petrol gelirleri devasa altyapı projelerine ayrılabilir. Libya Yatırım Otoritesi’nin 2012 sonunda 67 milyar doları elinde tuttuğu tahmin ediliyor.
Erkekler ortalama olarak kadınlardan %7 daha fazla kazanıyor
Ücretlerdeki cinsiyet farklılıkları Libya genelinde yaygın. Ortalama olarak, Libyalı erkekler asgari ücretle kadın meslektaşlarından %7 daha fazla kazanıyor. Libya iş kanunu, kadınları işgücüne tam olarak katılmaya teşvik etmek için tasarlanırken, geleneksel sosyal normlar, iş kanununun pratik etkilerini sınırlıyor ve eşit ücretin önünde engeller oluşturuyor. Ayrıca, yabancı işçiler, gelirlerini geri getirmeleri kısıtlanarak ve Libya vatandaşlarıyla aynı haklara sahip olamayarak ayrımcılığa maruz kalabilirler.
OECD ülkelerinde erkekler asgari ücretle ortalama olarak kadınlardan yaklaşık yüzde yedi daha fazla kazanıyor. Bu boşluk, ücret skalasının en üstünde çok daha geniştir. Ancak, ücret açığının kapatılmasında ilerleme kaydedilmiştir. Çocuklu ailelerde, cinsiyetler arası ortalama ücret farkı, çocuksuz çiftlere göre %22 daha fazladır. Japonya’da çocuk sahibi olmanın getirdiği ücret cezası, çocuk sahibi olmayanlara göre %14 daha yüksektir. Ancak Kore’de neredeyse hiç ücret cezası yok.
Kıdem tazminatı toplu iş sözleşmeleri kapsamında değildir.
Libya’da çalışanların işten çıkarıldıklarında kıdem tazminatı alma hakları yoktur. Libya yasası, bir işçinin işten çıkarılmadan önce en az bir ay önceden ihbarda bulunması gerektiğini şart koşuyor. Libya hukuku “önyargısız” müzakereleri tanımıyor ve herhangi bir uzlaşma müzakeresi girişimi mahkemede delil olarak kullanılabilir. Libyalı işverenlerin herhangi bir uzlaşma anlaşmasının içeriğine özen göstermeleri şiddetle tavsiye edilir.
Libya yasalarına göre, bir işverenin toplu iş sözleşmeleri kapsamındaki yükümlülüğü, her çalışanın maaşını ödemektir. Yasa, maaşların nasıl ödeneceğini belirtir ve banka kartıyla veya ayni ödeme yapılmasını yasaklar. Bu durum, işten çıkarıldıktan sonra çalışanların tazminat talep etmelerini zorlaştırmaktadır. Bu politika, Libya şirketlerinin işçileri yeniden işe almasını zorlaştırıyor. Bu nedenle, Libya’daki yasa ve kuralları anlamak önemlidir.
Libya İş Kanunu’na göre, bir iş sözleşmesi, bir işveren ile bir çalışan arasındaki bir sözleşmedir. Bir sözleşme belirsiz veya belirli süreli olabilir. Belirli süreli bir sözleşme iki yılı geçemez ve sözleşme bir kez yenilenebilir. Aynı şekilde, belirli süreli bir iş olarak başlayan bir sözleşme süresiz olabilir. Libya İş Kanunu, asgari kıdem tazminatının bir yıllık maaşa eşit olduğunu belirtmektedir.
Fesih bildirim süresi 30 gündür
Fesih bildirim süresi sözleşme türüne göre değişir. Sınırsız süreli sözleşmeler otuz gün önceden haber verilmesini gerektirirken, belirli süreli sözleşmeler yalnızca belirli durumlarda feshedilebilir. Taraflardan biri yükümlülüklerini yerine getirmezse, diğer taraf, ortaya çıkan zararları diğer tarafa ödemekle yükümlü olacaktır. Libya’da yabancı çalışanların Libya makamları tarafından verilmiş bir çalışma ve oturma izni olması gerekir. Yazılı iş sözleşmelerinde, çalışanın çalışma süresi, çalışma saatleri, izin süreleri ve maaş dahil olmak üzere hakları açıkça belirtilmelidir. Sigorta kapsamı da gereklidir.
Libya İş Kanunu, asgari istihdam standartlarını ve çalışan haklarını belirtir. Sözleşmeler sabit veya sınırsız olabilir, ancak Libya İş Kanununa tabi olmalıdır. Libya’da belirli süreli sözleşmeler yalnızca bir kez yenilenebilir ve sonrasında sınırsız süreli sözleşmeler haline gelir. Libya hükümeti tam hizmet bankacılık ve istihdam yasaları sunmaktadır. Libya bankaları Pazar’dan Çarşamba’ya 08:00 – 13:00 ve 16:00 – 18:30 saatleri arasında açıktır. Perşembe günleri, 07:00 – 14:00 saatleri arasında açıktır.
Belirli süreli sözleşmeler taraflardan herhangi biri tarafından feshedilebilir, ancak genellikle sözleşmeyi feshetmeyi seçen işverendir. Karşı tarafa, sözleşmenin bitiminden otuz gün önce alındı makbuzu içeren taahhütlü bir mektup gönderilmelidir. İşveren ayrıca işçiye başka bir iş bulması için her gün iki saat süre vermelidir. Bu oldukça kısa bir ihbar süresi olmasına rağmen, yine de bir asgari ücret şartıdır.
Libya’da işsizlik yüksek
Libya ekonomisinin krizde olduğuna şüphe yok. Petrol endüstrisinin çökmesi ve altyapının tahrip olması, Libya’yı derin bir durgunluğun ortasında bıraktı. Merkezi hükümet, bir istihdam programı başlatarak bu krizi çözmeye çalıştı, ancak hükümetin tepkisi pek başarılı olmadı. İşsizlik %30’un üzerine çıktı ve bu oranın daha da artması bekleniyor. Dahası, ülke, yaygın hastalığa ve ölüme neden olan, koronavirüs olarak bilinen öldürücü bir hastalıktan muzdarip.
Durumu ele alma çabasıyla, Birleşmiş Milletler Batı Asya Ekonomik ve Sosyal Komisyonu (ESCAP) ve Libya Uzmanlar Forumu, Libya’da bir Sosyoekonomik Diyalog’a sponsor oldu. Diyalog bir rapor hazırladı, ancak ülkedeki siyasi kutuplaşma ve birleşik bir hükümetin olmaması nedeniyle hiçbir zaman uygulanmadı. Buna ek olarak, COVID-19 salgını, ülke halkı üzerindeki çatışmanın bedelini artırdı. Ayrıca Libya’da yerinden edilmiş insanların yaklaşık yarısı çocuklar. Buna ek olarak, birçok topluluk ve milis barınak için geçici düzenlemeler yaptı.
2016 OECD raporuna göre, Libya’nın özel sektörü GSYİH’nın yalnızca %5’ini oluşturuyor ve istihdamın %14’ünü oluşturuyor. Ek olarak, işgücünün yüzde 4 ila 6’sı serbest meslek sahibidir. Dünya Bankası’nın 2019 Yönetişim Göstergelerine göre Libya, 190 ülke arasında 187. sırada yer alıyor ve ülke ekonomisini büyük ölçüde çeşitlendirilmemiş hale getiriyor. Libya’nın mülkiyet hakları korunmamaktadır ve iş sözleşmeleri uygulanamayabilir.
İş koşulları değişken olabilir
Libya’da güvenlik hala bir endişe kaynağı. Son dönemdeki siyasi gelişmelere rağmen, yatırımlar için tehdit oluşturabilecek pek çok konu halen devam etmektedir. Birkaç silahlı grup, düzensiz çatışmalar ve düzenleyici ve mali zorluklar var. Ayrıca, Libya’daki petrol ve doğal gaz endüstrisi, siyasi huzursuzluk nedeniyle yatırım eksikliğinden muzdariptir. Bu istikrarsızlık, Trablus’ta faaliyet gösteren işletmeler için tesadüfi bir tehdit oluşturabilir.
Petrol üretimi, LNA’nın sekiz aylık petrol üretimi ablukasını kaldırdığı Eylül 2020’den bu yana toparlandı. Libya’nın petrol/gaz sektörü rekabetsiz kalırken, hidrokarbon dışı ticareti ilginç bir büyüme potansiyeli sunuyor. Ancak, hükümet henüz net yatırım kuralları koymadı. EUMS şirketleri, şeffaflık eksikliği nedeniyle Libya’ya yatırım yapmaktan çekiniyor. Ancak GNU, petrol üretiminin yeniden başladığı ve siyasi ve güvenlik durumunun iyiye gittiği mesajını yineliyor.
Petrol, Libya’nın birincil gelir kaynağıdır. Petrol endüstrisi, GSYİH’nın yüzde 70’ini ve devlet gelirlerinin yüzde doksanını oluşturuyor. Buna rağmen, ülke hala Afrika’daki en yüksek kişi başına düşen GSMH’den birine sahip. Ancak Libya’da güvenliğin olmaması yabancı yatırımcıların ülkede iş yapmasını zorlaştırıyor. İşletmeler, Libya’daki varlıklarını genişletmekle ilgilenebilir. Ülke yakın zamanda yaşanan bir krizin ardından toparlanıyor olsa da, ülkedeki iş koşulları dalgalı kalabilir.
